Erfgoedinspecteurs hebben vorig jaar 90 processen-verbaal uitgeschreven voor overtredingen zoals het verwaarlozen van beschermd erfgoed of ingrepen aan erfgoed zonder toelating. Dat staat in het nieuwe Handhavingsrapport Onroerend Erfgoed voor 2024. Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Ben Weyts wil in de volgende jaren graag minder boetes uitschrijven en in plaats daarvan meer inzetten op het coachen en begeleiden van erfgoedeigenaars. “Investeren in erfgoed, dat kan de overheid niet alleen. Daarvoor hebben we in Vlaanderen veel te veel erfgoed. Net daarom wil ik erfgoed maximaal aantrekkelijk maken voor particulieren door hen flexibel te ondersteunen”, zegt Weyts. “Onze inspecteurs willen helemaal geen billentikkers zijn. Ze willen eigenaars vooral begeleiden”.

Overal in Vlaanderen vind je erfgoed dat onze geschiedenis tastbaar maakt: van kerken en kastelen tot archeologische sites, maar evengoed burgerwoningen. Het vertelt wie we zijn en waar we vandaan komen. Heel wat erfgoed is in handen van burgers, bedrijven of verenigingen. De Vlaamse Overheid ziet er op toe dat zij beschermd erfgoed in ere houden. Erfgoedinspecteurs kunnen ook bestraffend optreden, bijvoorbeeld met processen-verbaal. Het jaarlijkse Handhavingsrapport Onroerend Erfgoed laat zien hoe vaak dat nodig was.

In 2024 hebben de Vlaamse Erfgoedinspecteurs in totaal 90 processen-verbaal uitgeschreven voor onder meer het verwaarlozen van beschermd erfgoed of het doen van ongeoorloofde ingrepen. Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Ben Weyts wil dat aantal in de komende jaren nog omlaag: “Burgers zijn de beste bondgenoten in het behoud van erfgoed. De overheid moet hen juist coachen en begeleiden. Bestraffing kan alleen het allerlaatste redmiddel zijn, de ultieme stok achter de deur: als het echt niet anders kan.  Maar de focus verschuift steeds meer naar een coachende aanpak waarbij inspecteurs vooral ondersteuning bieden aan al die mensen die hun erfgoedverplichtingen ook heel serieus nemen.”

De nieuwe aanpak valt nu al te zien in de cijfers: in 2024 verdubbelde het aantal preventieve raadgevingen tot 86 in vergelijking met het jaar voordien. Dit zijn aanbevelingen die vooraf worden gegeven om schendingen te voorkomen en erfgoed beter te beschermen. Ook steeg het aantal aanmaningen flink, mede doordat inspecteurs steeds vaker een laatste waarschuwing meesturen vooraleer ze overgaan tot verdere vervolging. Dit toont de verschuiving naar een meer coachende aanpak.

“Laten we eerlijk zijn: de overheid kan niet al het erfgoed dat Vlaanderen rijk is zelf beheren. We hebben burgers nodig die eigenaarschap willen opnemen. Die mensen moeten we helpen en niet meteen op de vingers tikken”, zegt Weyts. “Samen met onze inspecteurs is het daarom onze ambitie om het aantal processen-verbaal voor nieuwe schendingen te laten dalen.  Elk proces-verbaal betekent trouwens dat er al schade is aan erfgoed. Maar voorkomen is beter dan bestraffen. Daarom gaan we inzetten op preventie, kennisdeling en begeleiding. Een goed ondersteunde eigenaar is de beste garantie voor goed onderhouden erfgoed.”

Kasteel Marke / © foto JVGK